Naast de veelvoorkomende en bekende honingbijen bestaan er een groot aantal wilde of solitaire bijen. Naar schatting zijn er over de hele aarde 20.000 soorten solitaire bijen, waarvan er ongeveer 350 in Nederland en België leven. Bijna 60% van deze bijensoorten staan op de rode lijst. Deze alarmerende afname van bestuiverspopulaties is deels te wijten aan de verslechtering van hun habitats, wat een bedreiging vormt voor onze voedselzekerheid en bijdraagt aan de klimaatcrisis. Het is daarom cruciaal om de situatie van deze onmisbare insecten te begrijpen en effectieve maatregelen te nemen voor hun behoud.

Belangrijkste Inzichten

• Solitaire bijen spelen een cruciale rol in onze ecosystemen door bij te dragen aan biodiversiteit, bestuiving en voedselzekerheid, en koolstofopslag.
• De grootste bedreigingen voor solitaire bijensoorten zijn habitatverlies en verslechtering, klimaatverandering, het gebruik van pesticiden, en ziekten en parasieten.
• De huidige Natuurherstelwet streeft naar herstel van habitats in gebrekkige staat en bevat een verslechteringsverbod, maar kent uitdagingen en uitzonderingsgronden.
• Ecologisch herstel en de bescherming van solitaire bijen vereisen internationale samenwerking en beleid, evenals lokale inspanningen voor het behoud van hun leefgebieden.
• Ondanks de bestaande wetgeving en herstelinspanningen blijft de staat van natuurlijke habitats en solitaire bijensoorten binnen de EU zorgwekkend, wat aantoont dat er dringend meer actie nodig is.

De Cruciale Rol van Solitaire Bijen in Onze Ecosystemen

Belang voor de biodiversiteit

Solitaire bijen spelen een onmisbare rol in het behoud van onze biodiversiteit. Ze zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van een groot aantal wilde planten en gewassen, wat essentieel is voor het in stand houden van gezonde ecosystemen. Zonder deze bestuivers zouden veel plantensoorten niet kunnen voortbestaan, wat een domino-effect zou hebben op andere dieren en planten.

De alarmerende afname van de bestuiverspopulaties, zoals bijen en hommels, is eveneens deels te wijten aan de verslechtering van hun habitats.

De innovatieve groen oplossingen van Mobilane stimuleren de biodiversiteit en het behoud van bijen, wat aantoont dat menselijke interventie positief kan bijdragen aan het herstel van de natuurlijke balans. Het is cruciaal dat we actie ondernemen om de habitats van deze essentiële bestuivers te beschermen en te herstellen.

Bestuiving en voedselzekerheid

Solitaire bijen spelen een onmisbare rol in de bestuiving van vele gewassen die essentieel zijn voor onze voedselvoorziening. Zonder de bestuivingsdiensten van deze bijen zou een groot deel van ons voedsel niet bestaan. Hun werk draagt bij aan de diversiteit en kwaliteit van ons voedsel, van fruit en groenten tot noten en zaden.

De alarmerende afname van de bestuiverspopulaties, zoals bijen en hommels, is eveneens deels te wijten aan de verslechtering van hun habitats.

Een overzicht van de bijdrage van solitaire bijen aan de bestuiving van enkele belangrijke gewassen:

• Appels
• Amandelen
• Kersen
• Blauwe bessen
• Courgettes

Deze lijst benadrukt het brede scala aan voedselproducten die afhankelijk zijn van de bestuiving door solitaire bijen. Het onderstreept de noodzaak om hun populaties te beschermen en te herstellen voor onze voedselzekerheid en biodiversiteit.

Koolstofopslag en klimaatimpact

Solitaire bijen spelen een onmisbare rol in het behoud van onze ecosystemen, niet alleen door bestuiving maar ook door hun bijdrage aan koolstofopslag. De gezondheid van veengebieden is cruciaal voor het vastleggen van CO2; deze gebieden slaan aanzienlijk meer koolstof op dan bossen. Echter, wanneer veengebieden degraderen, beginnen ze CO2 terug in de atmosfeer te stoten, wat bijdraagt aan klimaatverandering.

Gedegradeerde veengebieden zijn verantwoordelijk voor ongeveer 7% van alle CO2-emissies in Europa.

Het herstel van deze gebieden is daarom essentieel, niet alleen voor de biodiversiteit maar ook voor het klimaat. Ecologisch herstel kan de negatieve trend omkeren en zorgen voor een gezondere planeet voor toekomstige generaties.

Bedreigingen voor Solitaire Bijensoorten

Habitatverlies en verslechtering

Habitatverlies en de verslechtering van natuurlijke leefomgevingen vormen een van de grootste bedreigingen voor solitaire bijensoorten. De alarmerende afname van de bestuiverspopulaties is deels te wijten aan deze factoren. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de biodiversiteit, maar ook voor onze voedselzekerheid en het klimaat.

De natuur mag ook niet verslechteren: er bestaat een verslechteringverbod voor zowel herstelde gebieden, als de habitats opgelijst in Annex I en II.

De verslechtering van habitats kan leiden tot een verminderde beschikbaarheid van voedselbronnen en nestgelegenheden voor solitaire bijen, wat hun overlevingskansen ernstig beperkt. Het is daarom cruciaal om maatregelen te nemen die deze habitats beschermen en herstellen.

Klimaatverandering

Klimaatverandering heeft een directe impact op de leefomgeving van solitaire bijen. Veranderingen in temperatuur en neerslagpatronen kunnen leiden tot een mismatch tussen de bloeiperioden van planten en de actieve periodes van bijen. Dit heeft als gevolg dat bijen minder voedselbronnen tot hun beschikking hebben.

Solitaire bijen nemen juist later in het seizoen in aantal toe doordat meer bijensoorten zomervliegers zijn. Deze mismatch betekent dat in de zomer meer bijen concurreren om minder beschikbare voedselbronnen.

Daarnaast kan klimaatverandering ook leiden tot een toename van extreme weersomstandigheden, zoals langdurige droogte of hevige regenval, die de habitats van bijen kunnen beschadigen of vernietigen. Het is daarom cruciaal om maatregelen te treffen die de veerkracht van bijenpopulaties tegen deze veranderingen verhogen.

Gebruik van pesticiden

Het gebruik van pesticiden in de landbouw en tuinbouw heeft een directe impact op de gezondheid van solitaire bijensoorten. Deze chemicaliën kunnen leiden tot acute vergiftiging of chronische gezondheidsproblemen bij bijen, waardoor hun overlevingskansen afnemen. De afname van bijenpopulaties door pesticidengebruik bedreigt niet alleen de biodiversiteit, maar ook onze voedselzekerheid.

Het is cruciaal om alternatieve, bij-vriendelijke bestrijdingsmethoden te ontwikkelen en te promoten.

Een aantal stappen die genomen kunnen worden om het gebruik van pesticiden te verminderen, zijn:

• Het bevorderen van geïntegreerde plaagbestrijding (IPM).
• Het gebruik van biologische bestrijdingsmiddelen.
• Het aanmoedigen van het planten van bij-vriendelijke gewassen en bloemen.
• Het implementeren van strengere regelgeving en controles op het gebruik van pesticiden.

Ziekten en parasieten

Ziekten en parasieten vormen een significante bedreiging voor solitaire bijensoorten. Deze kleine maar destructieve factoren kunnen leiden tot een drastische afname van bijenpopulaties. De impact van ziekten en parasieten op solitaire bijen is vaak onderschat, maar is cruciaal voor het begrijpen van hun afnemende aantallen.

De alarmerende afname van de bestuiverspopulaties, zoals bijen en hommels, is eveneens deels te wijten aan de verslechtering van

hun habitats.

Een aantal veelvoorkomende parasieten en ziekten zijn:

• Varroamijt
• Amerikaans vuilbroed
• Neusmaagworm
• Kalkbroed

Deze lijst is niet uitputtend, maar benadrukt de diversiteit van bedreigingen waarmee solitaire bijen worden geconfronteerd. Het is essentieel om deze factoren te monitoren en te beheersen om de gezondheid en overleving van bijenpopulaties te waarborgen.

Huidige Maatregelen en Wetgeving

Natuurherstelwet: doelstellingen en uitdagingen

De Natuurherstelwet, voorgesteld in juni 2022, markeert een keerpunt in de Europese aanpak van natuurbehoud. Voor het eerst zouden bindende hersteldoelstellingen op grote schaal binnen de EU worden geïmplementeerd. Deze wet is een cruciale stap in de strijd tegen de achteruitgang van de biodiversiteit, en maakt deel uit van de Europese Green Deal en de Biodiversiteitsstrategie voor 2030.

De hoofddoelstelling van de wet is ambitieus: tegen 2030, 2040 en 2050 moeten respectievelijk op 30%, 60% en 90% van de habitats in gebrekkige staat herstelmaatregelen genomen worden.

Echter, de uitdagingen zijn aanzienlijk. Het succes van de wet hangt af van de bereidheid van lidstaten om effectieve nationale natuurherstelplannen op te stellen en de benodigde maatregelen te implementeren. De wet vereist een gezamenlijke inspanning van alle EU-lidstaten, waarbij prioriteit wordt gegeven aan het herstel van Natura 2000-gebieden en andere habitats in gebrekkige staat.

• Doelstellingen:
  • Tegen 2030: 30% van de habitats hersteld
  • Tegen 2040: 60% van de habitats hersteld
  • Tegen 2050: 90% van de habitats hersteld
• Uitdagingen:
  • Het opstellen van effectieve nationale natuurherstelplannen
  • De implementatie van de benodigde maatregelen
  • De samenwerking tussen EU-lidstaten

Verslechteringsverbod en uitzonderingsgronden

Het verslechteringsverbod is een cruciale component van de Europese Natuurherstelwet, gericht op het voorkomen van verdere achteruitgang van beschermde habitats en soorten. Lidstaten zijn verplicht om aan te tonen dat zij inspanningen leveren om verslechtering tegen te gaan, hoewel dit nu meer gezien wordt als een middelenverbintenis dan een resultaatsverbintenis. Dit heeft geleid tot een situatie waarin enkel significante verslechtering moet worden vermeden, wat de deur openzet voor interpretatie en mogelijk misbruik.

De natuur mag ook niet verslechteren: er bestaat een verslechteringsverbod voor zowel herstelde gebieden, als de habitats opgelijst in Annex I en II.

Daarnaast zijn er diverse uitzonderingsgronden die lidstaten kunnen inroepen om niet aan de strikte eisen van het verbod te hoeven voldoen. Deze omvatten onder meer dichtbevolkte gebieden, veelvoorkomende en wijdverspreide habitats, en projecten van publiek belang. Een bijzonder opvallende uitzondering is de "noodrem", die het herstel van veengebieden kan pauzeren, wat de implementatie van de wet kan bemoeilijken.

De rol van Natura 2000-gebieden

Natura 2000-gebieden spelen een cruciale rol in het behoud en herstel van biodiversiteit binnen de Europese Unie. Deze gebieden zijn essentieel voor het beschermen van bedreigde solitaire bijensoorten en hun leefomgeving. De Europese Commissie heeft lidstaten opgeroepen om prioriteit te geven aan het herstel van deze gebieden, met als doel de natuurlijke habitats te revitaliseren en de achteruitgang van biodiversiteit tegen te gaan.

De natuur mag ook niet verslechteren: er bestaat een verslechteringsverbod voor zowel herstelde gebieden, als de habitats opgelijst in Annex I en II

De implementatie van de Natuurherstelwet, als onderdeel van de Europese Green Deal, benadrukt het belang van Natura 2000-gebieden in het bereiken van de biodiversiteitsdoelstellingen voor 2030. Deze gebieden zijn niet alleen belangrijk voor de bescherming van soorten, maar ook voor het aanpakken van de klimaatcrisis door bij te dragen aan de opslag van CO2.

De Weg Vooruit: Herstel en Bescherming

Belang van ecologisch herstel

Ecologisch herstel speelt een cruciale rol in het aanpakken van de biodiversiteits- en klimaatcrisis. Het herstellen van ecosystemen, zoals veengebieden, is essentieel voor het behoud van onze planeet. Deze gebieden zijn niet alleen belangrijk voor de biodiversiteit, maar hebben ook een substantiële impact op de koolstofopslag en het tegengaan van klimaatverandering.

De natuur mag ook niet verslechteren: er bestaat een verslechteringsverbod voor zowel herstelde gebieden, als de habitats opgelijst in Annex I en II

De inspanningen voor ecologisch herstel moeten gericht zijn op het herstellen van de natuurlijke functies van ecosystemen, waardoor ze beter bestand zijn tegen klimaatverandering en een toevluchtsoord bieden voor biodiversiteit. Dit vereist een gecoördineerde aanpak en internationale samenwerking.

• Herstel van veengebieden: Cruciaal voor CO2-opslag en waterkwaliteit.
• Bescherming van habitats: Voorkomt verdere achteruitgang van de biodiversiteit.
• Internationale samenwerking: Noodzakelijk voor een effectieve aanpak van de biodiversiteits- en klimaatcrisis.

Strategieën voor het behoud van solitaire bijen

Het behoud van solitaire bijensoorten vereist een veelzijdige aanpak. Het creëren van geschikte habitats is cruciaal voor hun overleving en voortplanting. Dit kan bereikt worden door het aanleggen van bloemrijke weides, het behouden van oude bomen en het installeren van bijenhotels.

De alarmerende afname van de bestuiverspopulaties, zoals bijen en hommels, is eveneens deels te wijten aan de verslechtering van

hun habitats

Een andere belangrijke strategie is het verminderen van het gebruik van pesticiden. Door over te schakelen op biologische bestrijdingsmethoden en natuurlijke plaagbeheersing, kunnen we de impact op bijenpopulaties minimaliseren. Daarnaast is het belangrijk om onderzoek en monitoring te ondersteunen om de gezondheid en trends van bijenpopulaties beter te begrijpen.

• Creëren van geschikte habitats
• Verminderen van het gebruik van pesticiden
• Ondersteunen van onderzoek en monitoring

Deze gecombineerde inspanningen zijn essentieel voor het behoud van solitaire bijensoorten en het waarborgen van hun cruciale rol in onze ecosystemen.

Internationale samenwerking en beleid

Internationale samenwerking is cruciaal voor de bescherming van solitaire bijensoorten. Landen moeten samenwerken om beleid en strategieën te ontwikkelen die de biodiversiteit ondersteunen en de bedreigingen voor bijenpopulaties verminderen.

De realisatie van internationale biodiversiteitsdoelen vereist een gecoördineerde aanpak.

Een voorbeeld van succesvolle samenwerking is het Kunming-Montreal Globaal Biodiversiteitskader, dat mondiale doelstellingen voor natuurherstel vastlegt. Dit kader benadrukt het belang van gezamenlijke inspanningen en de noodzaak voor landen om hun beleid af te stemmen op deze wereldwijde doelstellingen.

• Ontwikkeling van gezamenlijke beleidskaders
• Uitwisseling van kennis en beste praktijken
• Gezamenlijke financieringsinitiatieven

Deze stappen zijn essentieel voor het behoud van solitaire bijensoorten en het waarborgen van hun cruciale rol in onze ecosystemen.

Conclusie

De situatie van onze solitaire bijensoorten en hun habitats is alarmerend en vereist onmiddellijke actie. Bijna 60% van deze soorten staat op de rode lijst, wat de urgentie van het probleem onderstreept. De verslechtering van habitats, mede door menselijke activiteiten, heeft een directe impact op deze essentiële bestuivers en daarmee op onze voedselzekerheid en het klimaat. Het is duidelijk dat het beschermen van wat er van de natuur overblijft niet voldoende is; ecologisch herstel is cruciaal. De huidige voorstellen voor natuurherstelwetten, hoewel afgezwakt, bieden een pad naar verbetering, maar vereisen strikte implementatie en aanvullende maatregelen om effectief te zijn. Het is tijd om onze verantwoordelijkheid te nemen en actie te ondernemen voor het behoud en herstel van de natuur, voor de bijen en voor onszelf.

Veelgestelde Vragen

Wat zijn solitaire bijen?

Solitaire bijen zijn wilde of niet-gedomesticeerde bijen die niet in kolonies leven zoals honingbijen, maar individueel. Er zijn wereldwijd ongeveer 20.000 soorten, waarvan zo’n 350 in Nederland en België. Bijna 60% van deze bijensoorten worden als bedreigd beschouwd.

Waarom zijn solitaire bijen belangrijk voor onze ecosystemen?

Solitaire bijen spelen een cruciale rol in onze ecosystemen door bij te dragen aan biodiversiteit, bestuiving van planten wat cruciaal is voor onze voedselzekerheid, en koolstofopslag wat helpt in de strijd tegen klimaatverandering.

Wat zijn de belangrijkste bedreigingen voor solitaire bijen?

De belangrijkste bedreigingen zijn habitatverlies en verslechtering, klimaatverandering, het gebruik van pesticiden, en ziekten en parasieten.

Wat houdt de Natuurherstelwet in?

De Natuurherstelwet richt zich op het herstel van habitats in gebrekkige staat in de Europese Unie, met als doel tegen 2030, 2040 en 2050 respectievelijk op 30%, 60% en 90% van deze habitats herstelmaatregelen te hebben genomen. Dit geldt niet alleen voor Natura 2000-gebieden, maar voor het gehele grondgebied van de EU.

Wat betekent het verslechteringsverbod in de Natuurherstelwet?

Het verslechteringsverbod houdt in dat de natuurlijke staat van zowel herstelde gebieden als habitats opgelijst in Annex I en II niet mag verslechteren. Dit is bedoeld om verdere achteruitgang van de natuur te voorkomen.

Hoe kan internationale samenwerking bijdragen aan de bescherming van solitaire bijen?

Internationale samenwerking en beleid zijn essentieel voor het behoud van solitaire bijen, omdat veel van de bedreigingen zoals klimaatverandering en habitatverlies grensoverschrijdend zijn. Samenwerking kan leiden tot effectievere beschermingsstrategieën en het delen van best practices.