Bijen spelen een cruciale rol in onze ecosystemen, niet alleen door hun bijdrage aan de bestuiving van voedselgewassen, maar ook door het ondersteunen van de biodiversiteit. In Nederland en België is echter bijna 60% van de bijensoorten bedreigd. Dit artikel belicht de belangrijkste redenen voor deze bedreiging en wat we kunnen doen om bijen te beschermen en te behouden.

Belangrijkste Inzichten

• Bijna 60% van de bijensoorten in Nederland en België staat op de rode lijst, wat aangeeft hoe ernstig hun situatie is.
• Meer dan 75% van de voedselgewassen wordt bestoven door bijen, waardoor hun rol in onze voedselvoorziening onmisbaar is.
• Het gebruik van pesticiden, habitatverlies en klimaatverandering zijn de belangrijkste bedreigingen voor bijen.
• Er zijn ongeveer 350 soorten solitaire bijen in Nederland en België, wat de diversiteit en het belang van het behouden van deze soorten benadrukt.
• Initiatieven voor bijenbescherming en individuele acties, zoals het creëren van bijvriendelijke tuinen, zijn essentieel voor het behoud van bijen.

De Cruciale Rol van Bijen in Onze Ecosystemen

Belang van bestuiving voor voedselgewassen

Bijen, waaronder de honingbij, zijn onmisbaar voor de bestuiving van onze voedselgewassen en spelen daarom een cruciale rol in ons ecosysteem. Honingbijen bestuiven 80% van alle soorten bloemen en daarmee meer dan 130 soorten groenten en fruit die wij eten. Dit proces is niet alleen essentieel voor de voortplanting van planten, maar ook voor de productie van voedsel voor mensen.

Bijen bezoeken meerdere bloemen om voldoende nectar mee terug te nemen. Tijdens deze bezoeken vindt ook de bestuiving van bloemen plaats.

Door het creëren van een bijvriendelijke tuin met bijenplanten, zorgt u niet alleen voor een kleurrijke en geurige tuin, maar draagt u ook bij aan het behoud van deze belangrijke bestuivers. Het is daarom van groot belang dat we actie ondernemen om bijen te beschermen en hun habitat te behouden.

De diversiteit van bijensoorten in Nederland en België

Nederland en België herbergen een rijke diversiteit aan bijensoorten, elk met hun eigen unieke levenswijze en rol binnen het ecosysteem. In Nederland komen grofweg 42 soorten voor, verdeeld over 16 geslachten. De frequentie en aanwezigheid van deze soorten variëren sterk, van soorten die het hele jaar door aanwezig zijn en hier broeden, tot wintergasten en zeldzame dwaalgasten.

Het is belangrijk om deze diversiteit te erkennen en te beschermen, aangezien elke soort bijdraagt aan de gezondheid en veerkracht van onze ecosystemen.

De bijensoorten kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld, zoals broedende soorten, wintergasten en dwaalgasten. Deze indeling helpt ons om de verschillende levenscycli en migratiepatronen van de bijen beter te begrijpen. Het is echter een uitdaging om een exact aantal soorten te bepalen, aangezien er regelmatig verschuivingen plaatsvinden door verschillende redenen, zoals klimaatverandering en verlies van habitat.

Bedreigingen voor de bijenpopulatie

De bijenpopulatie in Nederland en België staat onder druk door verschillende factoren. De opkomst van de Aziatische hoornaar is een van de meest recente bedreigingen die bijenhouders grote zorgen baart. Deze invasieve exoot heeft geen natuurlijke vijanden in onze ecosystemen en vormt een directe bedreiging voor bijen en andere bestuivende insecten.

Bijen, hommels, wespen en hoornaars spelen cruciale rollen in onze ecosystemen, maar worden steeds meer bedreigd.

Naast de Aziatische hoornaar zijn er andere belangrijke factoren die bijdragen aan de afname van de bijenpopulatie:

• Gebruik van pesticiden
• Verlies van habitat
• Klimaatverandering

Elk van deze factoren heeft een significante impact op de gezondheid en het voortbestaan van bijen. Het is van cruciaal belang dat we actie ondernemen om deze bedreigingen aan te pakken en de bijenpopulatie te beschermen.

Hoofdoorzaken van de Bedreiging

Gebruik van pesticiden

Het gebruik van pesticiden is een van de grootste bedreigingen voor bijen in Nederland en België. Deze chemische stoffen, bedoeld om gewassen te beschermen tegen ongedierte, hebben vaak een dodelijk effect op bijen. Zowel honingbijen als wilde bijensoorten worden hierdoor getroffen.

Honingbijen bestuiven 80% van alle soorten bloemen en daarmee meer dan 130 soorten groenten en fruit die wij eten.

De impact van pesticiden is niet beperkt tot directe sterfte. Ze kunnen ook de oriëntatie, voortplanting en het immuunsysteem van bijen aantasten. Dit leidt tot een afname van de bijenpopulatie en een vermindering van hun vermogen om te bestuiven. Het is daarom cruciaal om alternatieven voor pesticidengebruik te overwegen en te implementeren.

Hieronder volgt een lijst van veelgebruikte pesticiden en hun effecten op bijen:

• Neonicotinoïden: veroorzaken desoriëntatie en verminderde voortplanting.
• Organofosfaten: beïnvloeden het zenuwstelsel van bijen.
• Pyrethroïden: kunnen leiden tot acute sterfte bij hoge concentraties.

Verlies van habitat

Het verlies van habitat is een van de grootste bedreigingen voor bijen en andere bestuivers. Door de toenemende verstedelijking en intensieve landbouw verdwijnen de natuurlijke leefgebieden van bijen in een alarmerend tempo. De diversiteit en beschikbaarheid van bloemen neemt af, wat directe gevolgen heeft voor de voedselvoorziening van bijen.

Het is cruciaal om bewust te zijn van de impact van ons handelen op de leefomgeving van bijen en andere bestuivers.

• Maatregelen om habitatverlies tegen te gaan:
  • Behoud en herstel van natuurlijke habitats.
  • Aanleg van bijenweides en bloemrijke randen langs akkers.
  • Stimuleren van groene tuinen en daken in stedelijke gebieden.
  • Beperken van de verstedelijking en intensieve landbouw waar mogelijk.

Klimaatverandering en zijn impact

Klimaatverandering heeft een diepgaande invloed op de bijenpopulaties in Nederland en België. Veranderingen in temperatuur en neerslagpatronen leiden tot verschuivingen in de bloeiperioden van planten, wat de voedselvoorziening voor bijen beïnvloedt. Dit kan resulteren in een mismatch tussen de beschikbaarheid van nectar en de voedingsbehoeften van bijen.

Door de opwarming van de aarde veranderen ook de migratieroutes en verspreidingsgebieden van verschillende bijensoorten. Nieuwe soorten komen binnen, terwijl bestaande soorten soms verdwijnen.

De impact van klimaatverandering op bijen kan worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën:

• Veranderingen in bloeiperioden: Dit kan leiden tot een mismatch tussen de beschikbaarheid van nectar en de voedingsbehoeften van bijen.
• Verschuivingen in migratieroutes en verspreidingsgebieden: Nieuwe soorten komen binnen, terwijl bestaande soorten soms verdwijnen.
• Aanpassing aan hogere temperaturen: Sommige bijensoorten, zoals stedelijke klaverspanners, passen zich aan hogere temperaturen aan, wat hun overlevingskansen kan vergroten.

Bescherming en Behoud van Bijen

Initiatieven voor bijenbescherming

In Nederland en België zijn er diverse initiatieven gericht op de bescherming van bijen. Een opvallend voorbeeld is de jaarlijkse activiteit op 22 april, bekend als de Dag van de Aarde & Nationale Zaaidag, georganiseerd door ‘de Polinators’. Op deze dag wordt extra aandacht gevraagd voor bestuivers door het openen van Voedselbanken voor Bijen, die inheems en gifvrij bloemzaad verspreiden. Tienduizenden mensen zaaien tegelijk in tuinen en op balkons, waardoor een feestmaal voor bestuivers wordt gecreëerd.

Het creëren van een bijvriendelijke tuin kan eenvoudig door het aanplanten van bijenplanten.

Naast deze nationale actie, moedigen lokale gemeenschappen en organisaties aan tot het creëren van bijvriendelijke omgevingen door het aanbieden van informatie en middelen. Enkele favoriete bijenplanten zijn de Elaeagnus × ebbingei, Liatris spicata ‘Floristan Violet’, Persicaria bistorta ‘Superba’, Echinops bannaticus ‘Blue Glow’, en Eryngium planum.

Tips voor een bijvriendelijke tuin

Het creëren van een bijvriendelijke tuin is essentieel voor het behoud van bijenpopulaties. Begin met het selecteren van de juiste bijenplanten die rijk zijn aan nectar en stuifmeel. Voorbeelden hiervan zijn Elaeagnus × ebbingei en Liatris spicata ‘Floristan Violet’. Zorg ervoor dat er gedurende het hele seizoen bloemen in uw tuin bloeien, zoals Persicaria bistorta ‘Superba’ en Echinops bannaticus ‘Blue Glow’.

Zelfs als je geen tuin hebt, kun je bijdragen door bloeiende eenjarigen op het balkon of terras te plaatsen.

Hier zijn enkele eenvoudige stappen om je tuin aantrekkelijker te maken voor bijen:

• Kies planten die rijk zijn aan nectar en stuifmeel.
• Zorg voor een continue bloei gedurende het hele seizoen.
• Overweeg het plaatsen van een bijenhotel om solitaire bijen te ondersteunen.
• Vermijd het gebruik van pesticiden in je tuin.

Belang van waarnemingen doorgeven

Het doorgeven van waarnemingen van bijen en andere insecten speelt een cruciale rol in het behoud van biodiversiteit. Door actief deel te nemen aan citizen science projecten zoals waarneming.nl, kunnen we waardevolle data verzamelen die onderzoekers helpt om de verspreiding en de gezondheid van bijenpopulaties beter te begrijpen.

• Het identificeren van nieuwe of zeldzame soorten
• Het volgen van veranderingen in populatiegroottes
• Het opmerken van verschuivingen in verspreidingsgebieden door klimaatverandering

Door onze observaties te delen, dragen we bij aan een groter bewustzijn en beter geïnformeerde besluitvorming rondom bijenbescherming en natuurbehoud.

De Verschillende Soorten Bijen

Honingbijen en hun essentiële rol

Honingbijen zijn onmisbaar in onze ecosystemen. Ze bestuiven 80% van alle soorten bloemen, waaronder meer dan 130 soorten groenten en fruit die wij dagelijks consumeren. Dit maakt hen essentieel voor de biodiversiteit en voor onze voedselvoorziening.

Ondanks hun cruciale rol, worden honingbijen bedreigd door verschillende factoren zoals het gebruik van pesticiden, droogte en habitatverlies.

Honingbijen zijn niet alleen belangrijk voor de bestuiving, maar produceren ook honing en bijenwas. Deze producten zijn waardevol voor zowel de bijen zelf als voor de mens. Honing wordt gebruikt als voedselbron en bijenwas voor het conserveren van honing en het bouwen van de honingraat.

• Bestuiving van bloemen en voedselgewassen
• Productie van honing en bijenwas
• Bijdrage aan biodiversiteit en voedselvoorziening

Wilde en solitaire bijen

Wilde en solitaire bijen spelen een cruciale rol in de bestuiving van wilde planten en sommige voedselgewassen. Deze bijen zijn essentieel voor de biodiversiteit en het ecologisch evenwicht. Ze leven niet in grote kolonies zoals honingbijen, maar opereren alleen of in kleine groepjes, wat hen kwetsbaarder maakt voor veranderingen in hun leefomgeving.

Zowel voor solitaire bijen als voor hommels zijn er verschillende kasten of nestblokken in de handel te koop die natuurlijk bijdragen aan het voortbestaan van deze belangrijke vliesvleugeligen.

Bijen zijn over het algemeen solitair levende dieren, maar er zijn ook soorten die in volken leven. Bij soorten die in volkeren leven, zoals de bekende honingbij, kennen we verschillende verschijningsvormen. Zo zijn er de moeren (de koninginnen), de werksters (vrouwtjes) en de darren (de mannetjes).

Broedende, winter- en dwaalgasten

In Nederland en België zijn er verschillende bijensoorten die zich aanpassen aan de seizoenen door hun unieke levenscycli. Sommige soorten zijn enkel als wintergast aanwezig, terwijl andere soorten, de zogenaamde dwaalgasten, maar zelden gezien worden. Deze variatie in aanwezigheid en gedrag is grotendeels te wijten aan veranderingen in migratieroutes en verspreidingsgebieden door klimaatverandering.

Nieuwe soorten komen en bestaande soorten verdwijnen op sommige momenten, wat de dynamiek van onze lokale ecosystemen beïnvloedt.

Hieronder volgt een lijst van enkele winter- en dwaalgasten die in Nederland en België zijn waargenomen:

• Dwerggans (Anser erythropus)
• Kleine rietgans (Anser brachyrhynchus)
• Taigarietgans (Anser fabalis)
• Roodhalsgans (Branta ruficollis)
• Rotgans (Branta bernicla)

Deze lijst toont aan dat, ondanks de bedreigingen, er nog steeds een rijke diversiteit aan bijensoorten in onze regio’s te vinden is. Het is van cruciaal belang dat we deze soorten blijven monitoren en beschermen om de gezondheid van onze ecosystemen te waarborgen.

Hoe Kunnen We Helpen?

Het belang van lokale acties

Lokale acties spelen een cruciale rol in de bescherming van bijen en het behoud van hun leefgebieden. Door direct bij lokale bedrijven te kopen en lokale economieën te stimuleren, kunnen we een positieve impact hebben op de bijenpopulatie. Het stimuleren van de lokale economie draagt bij aan een duurzamere omgeving voor bijen.

Lokale initiatieven zoals LoKa Groot Voorst tonen aan hoe gemeenschappen kunnen samenwerken om de bijenpopulatie te ondersteunen.

Hieronder volgen enkele stappen die individuen en gemeenschappen kunnen ondernemen om bij te dragen:

• Direct kopen bij lokale boeren en tuinders.
• Deelnemen aan of ondersteunen van lokale bijenbeschermingsinitiatieven.
• Creëren van bijvriendelijke tuinen en leefgebieden.
• Het belang van lokale waarnemingen doorgeven aan relevante organisaties.

Vermijden van pesticiden

Het vermijden van pesticiden is een cruciale stap in het beschermen van bijen en andere bestuivers. Pesticiden kunnen dodelijk zijn voor bijen en leiden tot een afname van hun populatie. Door alternatieven voor chemische bestrijdingsmiddelen te gebruiken, kunnen we een veiligere omgeving voor deze essentiële bestuivers creëren.

Door het kiezen voor natuurlijke bestrijdingsmethoden dragen we bij aan de gezondheid van onze ecosystemen.

Hier zijn enkele alternatieven voor het gebruik van pesticiden:

• Gebruik van natuurlijke vijanden zoals lieveheersbeestjes tegen bladluizen.
• Toepassen van mechanische barrières zoals netten of vallen.
• Inzet van biologische bestrijdingsmiddelen zoals bacteriën of virussen die specifiek schadelijke insecten targeten.
• Het aanmoedigen van biodiversiteit in de tuin om een natuurlijk evenwicht te creëren.

Creëren van leefgebieden voor bijen

Het creëren van leefgebieden voor bijen is essentieel voor het behoud van hun populaties en de biodiversiteit. Door bijenplanten in uw tuin te plaatsen, helpt u de bijenpopulatie te ondersteunen en draagt u bij aan een gezonder ecosysteem. Bijenplanten zijn rijk aan nectar en stuifmeel, waardoor ze bijzonder aantrekkelijk zijn voor bijen en andere bestuivende insecten.

Bijen spelen een cruciale rol in de bestuiving van onze gewassen en zijn daarmee van groot belang voor ons ecosysteem.

Hier zijn enkele favoriete bijenplanten die u kunt overwegen voor uw tuin:

• Elaeagnus × ebbingei
• Liatris spicata ‘Floristan Violet’
• Persicaria bistorta ‘Superba’
• Echinops bannaticus ‘Blue Glow’
• Eryngium planum

Door het hele seizoen bloemen in uw tuin te laten bloeien, zorgt u ervoor dat bijen altijd voedsel kunnen vinden. Dit draagt bij aan een kleurrijke en geurige tuin, maar belangrijker nog, het ondersteunt het behoud van deze belangrijke bestuivers.

Conclusie

Het is duidelijk dat de bijenpopulatie in Nederland en België onder druk staat. Bijna 60% van de bijensoorten in deze landen wordt bedreigd, een situatie die niet alleen zorgwekkend is voor de bijen zelf, maar ook voor ons mensen en onze ecosystemen. Bijen spelen een cruciale rol in de bestuiving van voedselgewassen en de instandhouding van biodiversiteit. De voornaamste oorzaken van deze bedreiging zijn het gebruik van pesticiden, habitatverlies en klimaatverandering. Het is van essentieel belang dat we actie ondernemen om deze trend te keren. Dit kan door het creëren van bijvriendelijke omgevingen, het verminderen van het gebruik van pesticiden en het ondersteunen van initiatieven die zich inzetten voor de bescherming van bijen. Door gezamenlijke inspanningen kunnen we een verschil maken en de toekomst van de bijenpopulatie in Nederland en België veiligstellen.

Veelgestelde Vragen

Waarom zijn bijen zo belangrijk voor ons ecosysteem?

Bijen spelen een cruciale rol in de bestuiving van voedselgewassen en bloemen. Meer dan 75% van de voedselgewassen wordt bestoven door bijen, wat essentieel is voor de biodiversiteit en voedselvoorziening.

Hoeveel bijensoorten leven er in Nederland en België?

Er leven ongeveer 360 bijensoorten in Nederland en 350 in België. Bijna 60% van deze soorten staat op de rode lijst en wordt dus bedreigd.

Wat zijn de hoofdoorzaken van de bedreiging voor bijen?

De belangrijkste bedreigingen zijn het gebruik van pesticiden, verlies van habitat en de impact van klimaatverandering.

Wat kunnen we doen om bijen te helpen?

We kunnen helpen door onze tuinen bijvriendelijker te maken, geen pesticiden te gebruiken en waarnemingen van wilde bijen door te geven.

Wat is het verschil tussen honingbijen en wilde bijen?

Honingbijen leven in kolonies en zijn verantwoordelijk voor de bestuiving van 80% van alle bloemen. Wilde bijen, waaronder solitaire bijen, hebben een meer gevarieerde rol en dragen bij aan de bestuiving van verschillende plantensoorten.

Hoe is de situatie van hommels in Nederland?

Net als bijen, hebben hommels te lijden onder het gebruik van pesticiden, het verdwijnen van leefgebied en intensieve landbouw, wat hun populaties bedreigt.